Friday, November 13, 2009

gair newydd

Mae'n wych dod ar draws gair dw i newydd ei ddysgu mewn cyd-destun arall!

'Geriach' ydy'r gair y tro hwn. Un o'r geiriau dw i wedi ei ddysgu yn Uned 20, uned olaf y cwrs Cymraeg trwy'r post, a gair rhyfedd braidd ydy o achos fod o'n swnio fel ansoddair cymharol  - rhatach, iachach, oerach, geriach. Ond enw ydy o.

Dw i wedi dechrau darllen 'o Law i Law' a brynes i'n ail law ym maes yr Eisteddfod. Wrth gofio mynd i'r dref Caernarfon am ddiwrnod o hwyl gyda'i ewythr, mae John Davies, y pryf gymeriad yn adrodd beth ddwedodd ei fam wrth ei brawd:

"Daliai fy mam fod f'ewythr yn fy nifetha'n lân a châi ef siars ganddi, pan adawem am y trên, i beidio â phrynu melysion a phob math o 'hen geriach' imi yn y dref."

Does yna ddim treiglad meddal ar ôl 'hen' gyda llaw?

4 comments:

Dyfed said...

Credaf mai gwrywaidd ydi'r gair felly nid oes angen treiglad.
O bosibl ei fod yn dod o'r Saesneg 'gear', yn yr ystyr o 'climbing gear' neu 'painting gear'.

Emma Reese said...

Ond dw i'n credu bod 'hen' yn achosi treiglad meddal i bob gair sy'n ei ddilyn, gwrywaidd neu fenywaidd (hen ddyn, hen ddynes ayyb.)

garicgymro said...

Ie. Chi sy'n iawn, Emma. Mae 'hen' yn sbarduno treiglad meddal ar bob gair (sy'n dechrau â sain priodol); dyw'r genedl ddim o unrhyw bwysigrwydd.

Yn ddiddorol, mae'r gair dych chi'n ei drafod yn bodoli mewn dwy ffurf, sef geriach a ceriach, ac mae'r ail yn treiglo'n feddal i geriach yn hollol rheolaidd.

Emma Reese said...

Ceriach! Ella mai hwn ydy'r gair gwreiddiol yn yr achos hwn a chaeth o'i dreiglo yn geriach ar ôl 'hen.'